وقتی نوبت به طراحی فضاهای بیرونی می‌رسد، انتخاب متریال مناسب برای سنگفرش از دو منظر زیبایی‌شناسی و عملکردی اهمیت پیدا می‌کند. کفپوش‌های سنگ طبیعی و بتنی به‌عنوان دو گزینه محبوب دارای ویژگی‌های متمایزی هستند و هر کدام با مجموعه‌ای از مزایا و معایب مخصوص به خود شناخته می‌شوند. در این مقاله از مجله کیان برنا با مقایسه سنگفرش سنگ طبیعی و بتنی از جنبه‌های گوناگون به شما کمک می‌کنیم تا در زمان اجرای پروژه تصمیم‌گیری آگاهانه‌تری داشته باشید.
بتن و سنگ؛ دو متریال پرکاربرد و محبوب
قبل از اینکه به تفاوت‌ها و شباهت‌های بتن و سنگ بپردازیم، باید درک کنیم که هر کدام از این دو متریال، دقیقاً چه ویژگی‌ها و مشخصاتی دارد.
بتن
بتن یکی از مهم‌ترین مصالح ساختمان مستحکم است که قابلیت استفاده در فونداسیون، دیوارسازی و کفپوش را دارد و به‌عنوان بتن نما هم استفاده میشود. بتن شامل مخلوطی از سنگ شکسته یا شن، سیمان و آب میشود.
بتن دارای قدمتی چند هزار ساله در ساختمان‌سازی می‌باشد. با اینکه هیچ‌کس قادر به فهمیدن زمان دقیق اولین استفاده از آن برای ساخت نیست، ولی به‌طور کلی گفته میشود که امپراتوری روم برای اولین‌بار از بتن به روش امروزی استفاده کرده است (در این زمینه مقاله تاریخچه بتن را بخوانید). بتن را می‌تون هم در محل پروژه تهیه و آماده کرد و هم به صورت بلوک‌های بتن پیش‌ساخته به محل مورد نظر انتقال داد.
سنگ
برخلاف بتن، سنگ یک متریال طبیعی است و توسط انسان ساخته نمی‌شود. سنگ طبیعی برای قرن‌ها به سبب زیبایی خالصانه و جذابیت ذاتی‌اش مورد احترام بوده است. انواع سنگهای طبیعی که در صنعت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل مواردی چون گرانیت، سنگ آهک، تخته سنگ و تراورتن می‌شوند. این گستردگی جنس و رنگ در سنگهای طبیعی مزیتی است که گزینه‌های زیادی را برای طراحی فضای بیرونی فراهم می‌کند.
سنگهای طبیعی را از معادن استخراج کرده و پس از تراش‌کاری به‌عنوان مصالح ساختمانی بکار می‌برند. این ماده به دلیل دسترسی فراوان جزء اولین متریال‌های مورد استفاده بشر برای ساخت‌وساز بوده است. البته نوع مصنوعی این متریال هم ساخته و استفاده میشود که می‌توانید اطلاعات بیشتر را در مقاله سنگ مصنوعی چیست؟ مشاهده کنید.
شباهت‌های بتن و سنگ
از آنجایی که سنگ یکی از عناصر اصلی بتن است، مطمئناً بین این دو ماده شباهت‌هایی وجود دارد. در ادامه چند نمونه از این موارد را با جزئیات بررسی می‌کنیم.
دوام سنگ و بتن
سنگ‌ها، به ویژه انواعی که در اعماق سطح زمین تشکیل شده‌اند، بسیار بادوام هستند. نمونه‌هایی از سازه‌های سنگی در بسیاری از نقاط جهان وجود دارند که گویی دیروز ساخته شده‌اند؛ در حالی که با قدمتی بیش از هزار سال همچنان پابرجا هستند. با نگهداری مناسب، سنگ طبیعی می‌تواند در برابر گذر زمان و شرایط مختلف آب‌وهوایی مقاومت کند و ظاهری کهنه به‌دست آورد که به شخصیت و شکوه آن می‌افزاید.
با روش‌های معماری مدرن، دوام بتن نیز می‌تواند برابر یا بیشتر از ماندگاری سنگ طبیعی باشد. در برخی از مطالعات اخیر استفاده از سنگ مرمر یا گرانیت خرد شده در مخلوط بتن به آن استحکام و مقاومت بالاتری در برابر سایش نسبت به بتن ساخته شده با سنگدانه‌های سنتی می‌دهد.
تنوع سنگ و بتن
همانطور که قبلاً به آن اشاره کردیم، سنگ طبیعی در اشکال، رنگ‌ها و بافت‌های مختلفی وجود دارد. بطوریکه می‌توان آن را به صورت آینه‌ای مانند گرانیت یا سنگ مرمر پرداخت کرد یا مانند سنگ آهک خشن و آجدار بکار برد. از طرفی چون سنگ محصول فرآیندهای طبیعی است، هرگز یک تکه‌سنگ دقیقاً شبیه به دیگری نخواهد بود.
وقتی صحبت از بتن میشود، معمولاً یک ماده مسطح، خاکستری و با بافت خشن به ذهن خطور می‌کند؛ اما این روزها می‌توان بتن را به روشی ساخت که ظاهری شبیه سطح طبیعی سنگ داشته باشد و با افزودن رنگدانه‌ها به مخلوط، به طیف وسیعی از رنگ‌ها و پرداخت‌ها دست یافت.
با متد مُهر زنی که رایج‌ترین نوع اجرای بتن بافت‌دار است می‌توان الگوهای نامنظم سنگ (یا هر طرح دیگر) را بر روی سطح بتن شبیه‌سازی کرد. این روش با مزیت ارزان‌تر بودن و دسترسی راحت‌تر نسبت به سنگفرش‌های آهکی و سنتی، از لحاظ زمانی و هزینه مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود.
تفاوت بین بتن و سنگ
پس از شناخت شباهت‌های سنگ و بتن حالا نگاهی می‌کنیم به تفاوت‌های این دو متریال و تأثیراتی که بر نحوه عملکردشان می‌گذارد.
اثرات زیست محیطی بتن و سنگ
بتن محصولی ساخته دست بشر است و فرآیند تولید آن تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر محیط زیست دارد. مقادیر زیادی آب در ساخت بتن استفاده میشود که دسترسی به آب آشامیدنی منطقه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. تولید بتن علاوه‌بر انتشار CO2 که موجب تغییرات آب‌وهوایی میشود، همچنین دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتریک آزاد می‌کند که همان ترکیبات شیمیایی موجود در باران‌های اسیدی هستند.
بنابراین می‌توان ادعا کرد که تهیه و تولید سنگ تأثیرات زیست محیطی کمتری دارد؛ زیرا سنگ یک محصول طبیعی است و نسبت به بتن طی مراحل و فرآیندهای صنعتی بدست نمی‌آید. علاوه‌بر این برای استخراج سنگ از معادن و آماده‌سازی آن کمترین منابع مصرف میشود. استفاده بیشتر از سنگ طبیعی در مناطقی که دسترسی راحت‌تری به آن دارند سبب انتشار کمتر CO2 در اثر طی مسیر کوتاه‌تر شده و اثرات محیطی زیادی برجای نمی‌گذارد.
هزینه بتن و سنگ
از آنجایی که بتن در مقادیر زیادی ساخته میشود و فرآیند تولید آن به تدریج در طول زمان کارآمدتر شده است، در مقایسه با سنگ طبیعی، مصالح نسبتاً ارزانی‌تری برای ساخت‌وساز می‌باشد. در دسترس بودن بالای مواد تشکیل‌دهنده بتن، تولید آن را در سراسر جهان آسان می‌کند و اگر محل پروژه کفپوش از معادن سنگ فاصله زیادی داشته باشد، حمل‌ونقل بتن برای‌تان کم هزینه‌تر خواهد بود. همچنین اجرای بتن به صورت بلوک‌های پیش‌ساخته ارزان‌تر و سریع‌تر از سنگ است و به مهارت‌ها و ابزارهای تخصصی کمتری نسبت به کارهای مشابه که با سنگ انجام می‌گیرد، نیاز دارد.
از سوی دیگر سنگ انتخابی گران‌تر از بتن است و به دلیل مدت زمان تشکیل طبیعی‌ش منابع محدودی دارد. در واقع انواع سنگهای طبیعی به‌طور مساوی در سراسر جهان پراکنده نیستند. بنابراین اگر نوع خاصی از سنگ مرمر یک منطقه خاص را می‌خواهید و باید آن را به پروژه سنگفرش خود در مکانی بسیار دورتر ببرید، هزینه‌ها در مقایسه با استفاده از بتن بسیار زیاد خواهد بود.
اگر به اطلاعات بیشتری در مقایسه متریال سنگ و بتن در ساخت‌وساز نیاز دارید، می‌توانید مقاله مقایسه و تفاوت نمای بتن اکسپوز و نمای سنگ طبیعی را هم مطالعه کنید.
نحوه اجرای کفپوش بتنی
نصب سنگفرش بتنی روشی عملی و جذاب برای بهبود فضاهای بیرونی مانند راهروها، پاسیوها و پیاده‌روها است. در اینجا مرحله به مرحله نحوه نصب و اجرای کفپوش بتنی را شرح می‌دهیم.
مرحله اول: برنامه‌ریزی و طراحی
ابتدا مساحت منطقه مورد نظر جهت اجرای کفپوش بتنی را به‌طور کامل محاسبه کنید. می‌توانید از مهره و رشته برای مشخص کردن مرزها کمک بگیرید. سپس چیدمان کفپوش‌ها را بر طبق الگو، شکل و جهت دلخواه مرتب کنید تا در طول مراحل نصب چینش راحت‌تری داشته باشید.
مرحله دوم: آماده‌سازی سایت
منطقه را تا عمقی که ضخامت سنگفرشها، مواد پایه و یک لایه از ماسه را در خود جای دهد، حفاری کنید. این عمق بسته به نوع پروژه و شرایط خاک متفاوت خواهد بود.
از صفحات متراکم‌کننده برای فشرده‌سازی کامل خاک استفاده کنید. این کار یک پایه ثابت برای روسازی بتن ایجاد می‌کند. روی خاک فشرده شده یک لایه سنگ خرد شده یا شن ریخته و پخش کنید. سپس مجموعه آنها را دوباره فشرده کنید تا یک پایه محکم و پایدار ایجاد شود.
مرحله سوم: تنظیم مرزها
مهارهای لبه را که از پلاستیک، فلز یا بتن ساخته شده‌اند، در امتداد محیط منطقه گودبرداری قرار دهید تا به ثابت ماندن سنگفرشها در جای خود کمک کنند.
مرحله چهارم: اضافه کردن لایه ماسه
یک لایه ماسه روی پایه فشرده شده بریزید و برای تسطیح یکنواخت شن و ماسه از تخته یا لوله استفاده کنید. سپس لایه ماسه را با استفاده از صفحه متراکم‌کننده فشرده سازید. این امر باعث ایجاد سطحی صاف و هموار برای اجرای سنگفرش‌های بتنی میشود.
مرحله پنجم: قرار دادن سنگفرش
گذاشتن سنگفرشها از یک گوشه محوطه را شروع کنید. این مکان معمولاً نزدیک‌ترین گوشه به ورودی یا نقطه کانونی است. بلوک‌های بتنی را طبق الگوی از پیش تعیین شده خود بچینید و فاصله‌های ثابتی را برای ریختن مواد اتصال‌دهنده بین قطعات در نظر بگیرید.
با یک اره بتنی یا یک دستگاه برش مخصوص سنگفرش، بلوک‌ها را در امتداد لبه‌ها و جای گرفتن در گوشه‌های نامنظم تراش دهید.
مرحله ششم: اتصال و تکمیل
شن و ماسه ریز یا ماسه‌های اتصال پلیمری را از روی منطقه سنگفرش شده جارو کرده و از پر بودن به اندازه درزهای اتصال میان بلوک‌ها اطمینان حاصل کنید.
متراکم کننده صفحه‌ای را بر روی ناحیه سنگفرش شده اجرا کنید تا تمامی مواد ته‌نشین شوند و بلوک‌های بتنی محکم در جای خود قرار گیرند. سپس مواد اضافی بیرون زده از درزها را از سطح سنگفرش با جارو تمیز کنید.
مرحله هفتم: مراحل نهایی
برای افزایش دوام و طول عمر کفپوش‌ها از درزگیر بتن استفاده کرده و هر چند سال یکبار آب‌بندی بتن را بررسی و در صورت نیاز تعمیر کنید.
برای نصب روسازی بتنی یک روز آفتابی با دمای متوسط را انتخاب کنید. قبل از استفاده زیاد از کفپوش اجازه دهید تا روسازی بتنی کاملاً خشک شود.
برای اطلاعات بیشتر، مقاله مراقبت و نگهداری از پلاک بتن اکسپوز کف را مطالعه کنید.
نحوه اجرای کفپوش سنگ طبیعی
کفپوش سنگ طبیعی پویایی و زیبایی کلاسیک را به فضاهای داخلی و خارجی بنا می‌افزاید و بخش‌هایی چون پاسیو و راهروها را به مکانی دلنشین جهت عبور یا ماندن تبدیل می‌کند. سنگفرش طبیعی بادوام، مستحکم و سازگار با محیط زیست است و بدون نیاز به تعمیر و نگهداری مداوم کارایی و عملکردش را حفظ می‌کند.
برای نصب سنگفرش طبیعی به ابزار و موادی مانند بیل، صفحه فشرده، ماله، پتک لاستیکی، تراز، کیسه دوغاب، اتصال‌دهنده، برس سیمی و اره مرطوب، سنگ یا شن خرد شده، ماسه، ملات، چسب باندینگ و اسپیسر نیاز دارید. در ادامه مراحل اساسی اجرای کفپوش سنگی را قدم به قدم مشاهده می‌کنید.
مرحله اول: آماده‌سازی پایه کار
ناحیه انتخاب شده برای سنگفرش را با اسپری رنگ، پایه‌های درجه‌دار یا یک رشته علامت‌گذاری کنید. منطقه را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر حفر کرده و پس از حذف کردن تمامی موانع، زمین را صاف کنید. سوراخ ایجاد شده را با 17 تا 30 سانت سنگ خرد شده یا شن پر کرده و آن را با یک صفحه متراکم‌کننده فشرده سازید.
مرحله دوم: آماده‌سازی پایه ماسه‌ای
روی مواد پایه به ضخامت ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر یک لایه شن و ماسه بریزید و ماسه را با ماله یا تخته صاف کنید.
مرحله سوم: چیدن دال‌های سنگی
از یک گوشه یا لبه شروع کنید و دال‌های سنگفرش را روی پایه شنی قرار دهید. برای اطمینان از وجود شکاف‌های یکنواخت بین دال‌ها از اسپیسر استفاده کنید. قطعات را در صورت نیاز با اره مرطوب برش داده و مطابق با الگو و اندازه دلخواه خود درآورید. سطح سنگ‌ها را با تراز بررسی کنید و آنها را با چکش لاستیکی تنظیم نمایید.
مرحله چهارم: پرایم کردن دال‌ها
یک لایه نازک چسب را با قلم مو در پشت هر دال بمالید و سپس آنها را روی ملات بچینید. این کار به چسبیدن قطعات به ملات کمک کرده و از حرکت یا ترک خوردن آنها جلوگیری می‌کند.
مرحله پنجم: چیدن دال‌ها
ملات را طبق دستورالعمل مخلوط کنید و آن را روی قسمت کوچکی از پایه ماسه‌ای به ضخامت حدود ۲.۵ سانتی‌متر پخش کنید. دال‌های آماده شده را روی ملات قرار داده، آنها را محکم فشار دهید و با یک پتک لاستیکی ضربه بزنید. این روند را تکرار کنید تا همه سنگ‌ها بدون پر شدن شکاف‌های بین‌شان چیده شوند.
مرحله ششم: پر کردن درزها
درزهای بین قطعات را با استفاده از کیسه دوغاب، اتصال‌دهنده و ملات پر کرده و از پر شدن کامل و یکنواخت درزها اطمینان حاصل کنید. سپس ملات اضافه را با ماله بردارید و مفاصل را با یک برس سیمی پاک کنید تا سطح کفپوش صاف و یکدست شود.
بتن یا سنگ؛ کدام یک برای کفپوش مناسب‌تر است؟
کفپوش‌های سنگ طبیعی کلاسیک و زیبا هستند و برای مدت طولانی دوام خواهند داشت. اگر به سنگهای استخراج شده محلی دسترسی دارید، ممکن است هزینه آن مشابه یا کمتر از سنگفرش‌های بتنی باشد. علاوه‌بر این سنگ طبیعی در برابر محو شدن مقاوم است و تضمین می‌کند که کفپوش بیرونی شما جذابیت خود را برای چند سال آینده از دست نخواهد داد. از سویی فرآیند نصب سنگ، از آنجایی که هر قطعه باید در جای دقیقی قرار گیرد و از لحاظ بصری کاملاً با سایر بخش‌ها هماهنگ باشد، به زمان بیشتری نیاز دارد.
سنگفرش‌های بتنی برای تردد وسایل نقلیه مناسب‌تر هستند، آنها فشار بارهای سنگین مداوم را بهتر از سنگفرش‌های سنگی با ضخامت مشابه تحمل می‌کنند. سنگفرش‌های بتنی دوام و مقاومت بالایی در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت دارند و برخلاف سنگ طبیعی، کمتر دچار ترک‌خوردگی می‌شوند. علاوه‌بر این، کفپوش‌های بتنی را می‌توان در زمان تعمیر بدون ایجاد اختلال و از دست رفتن یکپارچگی در کل سطح جایگزین کرد؛ زیرا بلوک‌های بتنی قابل تولید در طرح‌های مشابه هستند و مانند قطعات سنگی الگوهای تصادفی و یونیک ندارند.
پیشنهاد مطالعه: موزاییک و کفپوش چیست؟
در جدول زیر می‌توانید دو متریال سنگ و بتن را از جنبه‌های مختلف با هم مقایسه کنید.
| نوع متریال | سنگ طبیعی | سنگفرش‌های بتنی |
| زیبایی‌شناسی | متنوع و منحصربه‌فرد، با بافت‌ها و رنگ‌های غنی | طرح‌های همه‌کاره با ظاهری یکنواخت و مدرن |
| ماندگاری | مقاوم در برابر شرایط آب‌وهوایی و کهنه شدن | بادوام، مقاوم در برابر ترک‌خوردگی و نیاز به حداقل تعمیر و نگهداری |
| هزینه | هزینه اولیه بالاتر به دلیل متریال و نصب سخت | مقرون‌به‌صرفه‌تر از نظر هزینه مصالح و نصب |
| نصب و اجرا | فرآیند نصب و راه‌اندازی سخت به دلیل خاص بودن هر قطعه | به‌طور کلی نصب آسان‌تر و سریع‌تر به دلیل تشابه بلوک‌ها |
درنهایت انتخاب میان بتن و سنگ برای سنگفرش به سلیقه شخصی و قدرت خرید و همچنین تأثیرات محیطی بستگی دارد. هر دو ماده را می‌توان به جای هم در فضاهای مختلف استفاده کرد و به نتیجه مطلوبی هم از نظر جذابیت بصری و هم عملکردی رسید. بهتر است پیش از انتخاب متریال ویژگی‌های پروژه را به دقت بررسی کنید و مناسب‌ترین و بهترین مصالح را برگزینید.
منابع: handymansworld.net | peacockpavers.com | armstone.com
