مطمئناً برای اجرای یک پروژه معماری، انتخاب نوع مصالح نما یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی است که باید در روند طراحی و اجرای بنا به آن اندیشید. بتن اکسپوز و سنگ طبیعی دو مورد از متریال‌های محبوب و بسیار زیبایی هستند که طی سال‌های اخیر در میان معماران و طراحان مورد استقبال فراوانی واقع شده‌اند. در این مقاله از مجله تخصصی کیان برنا می‌خواهیم از جهات مختلف به بررسی معایب و مزایای بتن اکسپوز و سنگ نما بپردازیم و ببینیم کدامیک از این مصالح برای نمای ساختمان مناسب‌تر خواهد بود.
آشنایی با ماهیت و تفاوت بتن اکسپوز و سنگ نما
بتن اکسپوز و سنگ جدا از شباهت‌های ظاهری نسبتاً زیادشان، تفاوت‌های متعددی نیز با هم دارند.
انواع سنگ
سنگها به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند: آذرین، مصنوعی، دگرگونی و رسوبی.
سنگ‌های آذرین معمولاً در اثر فعل و انفعالات ماگما به وجود می‌آیند و گرانیت یکی از رایج‌ترین نمونه‌های آن محسوب می‌شود. از طرف دیگر سنگ دگرگونی در نتیجه تغییرات کریستالی با رنگ و بافت متفاوتی تشکیل می‌شود. تخته سنگ و سنگ مرمر دو نمونه رایج از این نوع سنگ هستند.
سنگ رسوبی از عناصر آلی که در طول زمان بسترهای سنگی را به وجود آورده‌اند تشکیل شده است. سنگ آهک نمونه رایجی این نوع سنگ می‌باشد. سنگ مصنوعی که به شکل بلوکهای سنگی نیز شناخته می‌شود حاوی مواد طبیعی نیست و از ترکیب رزین، رنگدانه و پودر سنگ مرمر تولید می‌گردد. از آنجایی که سنگها انواع مختلفی دارند، سطح مقاومت آنها نیز فرق می‌کند. امروزه گرانیت را به‌عنوان مستحکم‌ترین نوع سنگ می‌شناسند.
بیشتر بخوانید: سنگ مصنوعی کوارتز چیست؟
انواع بتن
بتن نیز مانند سنگ به اشکال گوناگونی تولید می‌شود و بتن اکسپوز یکی از پرکاربردترین انواع آن در حوزه معماری به حساب می‌آید. بتن مخلوطی از مواد مختلف مانند ماسه، خرده‌سنگ‌های کوچک، آب و شن است که پس از ساخت و سفت شدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: بتن اکسپوز یا بتن نما چیست؟
تقاوت دوام و ماندگاری سنگ و بتن اکسپوز
بتن پس از خشک شدن بسیار محکم شده و با گذشت زمان بر قدرت آن افزوده می‌شود. به عبارتی بتن اکسپوز می‌تواند عناصر محیطی خشن مانند آتش، آب و بادهای شدید را تحمل کند و همچنین در برابر دمای بسیار گرم و سرد مقاومت بالایی دارد.
بزرگترین تفاوت بین استحکام و دوام نماهای سنگی و بتنی این است که تا چه میزان تحمل شرایط جوی مختلف را دارند. بتن‌های پیش‌ساخته معمولاً پس از نصب باید درزگیری شوند و هر چند سال یکبار مورد بازرسی و تعمیر قرار گیرند. این در حالی است که سنگ طبیعی اگر از جنس مرغوب و متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه انتخاب شده باشد بدون آنکه در اثر عوامل محیطی آسیب ببیند، عمری طولانی خواهد داشت.
فرق هزینه‌های سنگ و بتن نما
با مقایسه بتن اکسپوز و سنگ در کنار هم به این نتیجه می‌رسید که تشخیص گزینه مقرون‌به‌صرفه‌تر، دشوار خواهد بود؛ زیرا میزان دوام و ماندگاری مصالح و هزینه‌های اجرا و نگهداری آنها نقش مهمی در تصمیم‌گیری خواهد داشت.
- خرید و نصب بتن در مقایسه با سنگ معمولاً ارزان‌تر است، اما در طول زمان هزینه‌های اضافی را افزایش می‌دهد. زیرا بتن به مراتب بیشتر از سنگ در معرض ترک خوردن قرار می‌گیرد و با گذشت زمان از نظر تعمیر و نگهداری همچون پر کردن ترک‌ها و سایر نشانه‌های ساییدگی گران‌تر در می‌آید. با این حال، با مراقبت و نگهداری مناسب بتن می‌تواند سال‌های زیادی دوام بیاورد.
- سنگ از همان ابتدا و مراحل استخراج هزینه بیشتری خواهد داشت، اما بافت منحصربه‌فردی به ظاهر بنا می‌دهد که در هیچ جای دیگر آن را نخواهید یافت. بنابراین اگر از بادوام‌ترین و گران‌ترین انواع سنگها مانند گرانیت برای پروژه‌تان استفاده کنید، ممکن است در طول زمان نیاز به تعمیر و نگهداری کمتری داشته باشد. در برخی بناهای بلند گاهی جهت جلوگیری از پرتاب شدن سنگ‌های شکسته شده، نما را درزگیری می‌کنند.
مقدار نیروی انسانی برای ساخت نمای سنگی و بتنی و مدت زمان نصب آنها آیتم‌های تأثیرگذار دیگری هستند. نصب سازه‌های سنگی فوق‌العاده زمان‌بر است و به یک تیم بزرگ برای تکمیل کار نیاز دارد. همچنین سنگها در زمان کار به دلیل ابعاد یکپارچه، فضای زیادی را اشغال می‌کنند و به راحتی قابل جابجایی نیستند. از طرف دیگر پانل‌های بتن اکسپوز در خارج از محل پروژه مونتاژ می‌شود که به شدت، زمان و تعداد افراد مورد نیاز برای ساخت نما را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: انواع بتن نما از نظر کاربرد، طراحی و نحوه تولید
تفاوت سنگ و بتن اکسپوز از لحاظ تولید و اثرات زیست‌محیطی
بتن اکسپوز یک مصالح ساختمانی محبوب است که به صورت قالب‌های آماده استفاده می‌شود. این متریال در پروژه‌های داخلی و خارجی ساختمان مانند پانل‌های دیواری نما، کفپوش‌ها و حتی ساخت دیوارها بکار می‌رود. رنگ غالب برای محصولات بتنی خاکستری است، اما چندین گزینه رنگی دیگر وجود دارد که با استفاده از رنگ، رنگدانه و لکه‌های اسیدی به‌دست می‌آید.
بتن پیش‌ساخته به‌طور کلی از مواد طبیعی مانند سنگدانه‌های درشت و ریز، سیمان، آب و مواد افزودنی ساخته می‌شود. صنعت بتن برای کاهش اثرات زیست‌محیطی برخی مواد بتن را با خاکستر بادی – محصول جانبی تولید زغال‌سنگ – جایگزین کرده است. با این حال، همانطور که از فرآیند تولیدی که در ادامه بیان می‌شود پیداست، فرآیندهای چند مرحله‌ای و پرانرژی در ساخت بتن پیش‌ساخته، ردپای محیطی بسیار بیشتری نسبت به سنگ طبیعی ایجاد می‌کند.
بیشتر بخوانید: انواع قطعات بتنی پیش ساخته
- برای ساخت بتن پیش‌ساخته ابتدا باید مواد اولیه سیمان را تهیه کرد. مواد معدنی مورد نظر از درون زمین استخراج شده، به کارخانه منتقل می‌شود و در دماهای بسیار بالا که نیاز به صرف انرژی زیادی دارد ذوب می‌گردد. این پروسه مقدار قابل توجهی گازهای مضر از جمله دی‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن و مونوکسید کربن تولید می‌کند. علاوه‌بر این‌ها پروسه بتن پیش‌ساخته نیازمند قالب، آرماتور فولادی و سنگدانه است که باید به صورت جداگانه تهیه و آماده شود. همچنین بسته به رنگی که برای بتن در نظر گرفته شده، افزودنی‌ها و محصولات دیگری نیز لازم خواهد بود. درنهایت تمامی مواد را با آب مخلوط کرده، در قالب ریخته و به بتن اکسپوز تبدیل می‌کنند.
- در مقابل، سنگ طبیعی را تنها باید استخراج، برش‌کاری و حمل کرد. در واقع زمین به‌طور طبیعی انواع سنگها را در طول زمان شکل می‌دهد و هیچ ماده یا مواد شیمیایی اضافی برای ایجاد سنگ طبیعی نما مورد نیاز نیست. قطعات سنگی برای بسیاری از فضاهای داخلی و خارجی قابل استفاده هستند و از ویژگی‌هایی چون دوام بالا، قابلیت بازیافت و تنوع در طرح و رنگ برخوردارند. همچنین فاقد ترکیبات آلی فرار می‌باشند، به این معنی که هیچ گاز مضری منتشر نمی‌کنند و تأثیرات بدی بر شرایط محیطی نمی‌گذارند.
پیشنهاد مطالعه: مقایسه و تفاوت بتن اکسپوز، آجرنما و سنگ برای نمای ساختمان
تفاوت سنگ و بتن نما از لحاظ زیبایی‌شناسی
زیبایی نمای ساختمان علاوه‌بر طراحی و ساخت بستگی به جنس متریالی دارد که برای بخش بیرونی آن به‌کار می‌رود. نما و ظاهر پروژه اولین چیزی است که به چشم می‌آید و سبک معماری و خلاقیت بصری را به نمایش می‌گذارد.
سنگ طبیعی
این متریال به صورت طبیعی شکل گرفته و دارای تنوع رنگ و بافت گسترده‌ای است. طرح و رنگ تکرار نشدنی هر تخته سنگ به نمای پروژه، ظاهر منحصربه‌فرد الهام‌گرفته از طبیعت می‌دهد. سنگ‌های کلاسیک مانند گرانیت، تراورتن و مرمر در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها موجودند و می‌توانند هماهنگ با پالت رنگی سایر بخش‌های بنا انتخاب شوند. با این حال، اگر بخشی از نما به هر طریقی شکسته و جدا شود، یافتن قطعه‌ای که با الگوی طرح قدیمی مطابقت کامل داشته باشد، کار بسیار سختی خواهد بود.
بتن
نماهای بتنی مدرن با تقلید از تنوع رنگ سنگها طراحی شده‌اند، اما بی‌نظمی‌های طرح و رسوبات معدنی آنها را ندارند. علاوه‌بر این رنگدانه‌های مورد استفاده در ساخت بتن پیش‌ساخته در برابر اشعه ماوراءبنفش مقاوم هستند و پس از نصب در برابر نور خورشید، تغییرات دما و مواد شیمیایی مقاومت می‌کنند؛ به این معنی که در مدت زمان طولانی رنگ‌ها محو و کم‌رنگ نمی‌شود و ظاهر بنا منسجم باقی خواهد ماند. همچنین اگر پس از چند سال نیاز به اضافه کردن یا جایگزینی بخشی از نما داشتید به راحتی می‌توانید همان مواد را تهیه و اجرا کنید.
حرف آخر: بتن اکسپوز یا سنگ نما؟
اشکال استفاده از سنگ طبیعی به‌عنوان متریال نما این است که به مواد بیشتری برای اجرا نیاز خواهید داشت و به تبع آن، هزینه‌های پروژه افزایش پیدا می‌کند. همچنین دسترسی به سنگ طبیعی با طرح و رنگ متناسب با پروژه در مقدار دلخواه و حتی برش دقیق در اندازه‌های خاص نما نیز از مشکلات سنگ محسوب می‌شود.
بلوکهای دیواری بتنی پیش‌ساخته رنگ ثابتی را در سراسر نما ارائه می‌دهند و در عین حال، تنوع رنگی طبیعی را نیز فراهم می‌کنند. بتن اکسپوز پیش‌ساخته برخلاف سنگ طبیعی که دارای ارتفاع نامنظم و لبه‌های تیز است، دقیقاً به‌گونه‌ای ساخته می‌شود که قطعات آن با یکدیگر هماهنگ شوند. از آنجایی‌که قطعات پیش‌ساخته همچون سنگ به مواد و ابزار زیادی برای نصب نیاز ندارند، به راحتی در ارتفاع یکسان با هم قرار می‌گیرند و عدم استفاده از ملات، سرعت پروژه را افزایش می‌دهد.
برای مطالعه راحت‌تر، برخی از مهم‌ترین مزایا و معایب سنگ و بتن اکسپوز را در جدول زیر گردآوری کردیم.
| مزایا | معایب | |
| بتن اکسپوز | مقرون‌به‌صرفه‌تر کار فشرده کمتر تنوع رنگ، شکل و سبک | نداشتن الگوهای خاص و طبیعی مستعد ترک برداشتن و نیاز به نگهداری مداوم تأثیرات بد پروسه تولید بتن بر محیط‌زیست |
| سنگ طبیعی | زیبا و منحصربه‌فرد ظاهری کلاسیک و بی‌زمان نداشتن تأثیرات بد زیست محیطی | گران‌تر کار فشرده بیشتر مناسب نبودن برای نماهای بسیار مرتفع |
انتخاب نهایی میان سنگ و بتن به پروژه مورد نظر، میزان بودجه و ترجیحات شخصی‌تان بستگی دارد. شرایط آب‌وهوایی منطقه یکی دیگر از مواردی است که باید در زمان خرید مصالح به آن دقت کنید. برای اطمینان بیشتر حتماً نظر کارشناسان مربوطه را در جویا شده و بهترین گزینه را برای نمای ساختمان و ویلای خود تهیه کنید.
منابع: linkedin.com | usenaturalstone.org
