اضافه کردن تکسچر (بافت) به نمای بتنی

نماهای بتنی گواهی بر تطبیق‌پذیری و جذابیت ماندگار بتن در معماری مدرن هستند. بتن که به داشتن استحکام و زیبایی مینیمالیستی شناخته می‌شود، به یکی از عناصر اصلی در طراحی ساختمان‌های معاصر تبدیل شده است. اضافه کردن طرح‌های تکسچر یا بافت به نماهای بتنی می‌تواند زیبایی بصری آنها را افزایش دهد و ظاهری منحصربه‌فرد و پویاتر ایجاد کند. تکنیک‌ها و روش‌های مختلفی برای افزودن بافت به سطوح بتنی وجود دارد که در ادامه این مقاله از مجله معماری کیان برنا می‌خواهیم به بررسی هر یک از آن‌‌ها بپردازیم.

بتن بافت‌دار (Textured Concrete) چیست؟

بتن بافت‌دار با ترکیبی از الگوها، بافت‌ها و رنگ‌های مختلف به نمای بیرونی خود و ساختمان جلوه زیباتری می‌بخشد، ضمن اینکه هزینه کمتری نسبت به سایر مصالح طرح‌دار مانند چوب، سنگ و آجر خواهد داشت. لکه‌ها، رنگدانه‌های یکپارچه و سخت‌کننده‌های رنگ همگی گزینه‌هایی برای رنگ‌آمیزی بافت‌دار روی بتن هستند و هر یک از این تکنیک‌های نقاشی، زیبایی خاصی را به بنا می‌دهند. کار با بتن مزایای زیادی دارد که دوام بالا یکی از آن‌ها محسوب می‌شود اما استفاده از بتن برای بیان ایده‌های هنری نه صرف یک متریال ساختمانی، امکان خلاقیت بی‌حد و حصری را در طراحی و تزئین نمای ساختمان‌‌ها فراهم کرده است.

چگونه از بتن بافت دار استفاده می شود؟

روکش های تزئینی بتن باعث می شود که جذابیت چوب و سنگ با ظاهر طبیعی به فضاهای داخلی و خارجی مقرون به صرفه تر شود. بتن تازه قبل از پخته شدن در یک پوشش قالب ریخته می شود. پس از آن می‌توان روکش‌های چوب، سنگ یا بافت‌های اضافی را برای جلوه‌ای واقعی رنگ کرد.

لکه ها، رنگدانه های یکپارچه، سخت کننده های رنگ و رنگ ها همگی گزینه هایی برای رنگ آمیزی بتن هستند. هر یک از این تکنیک‌های رنگ‌آمیزی زیبایی منحصربه‌فردی را ارائه می‌دهد.

کار با بتن مزایای زیادی دارد که یکی از آنها سازگاری آن است. استفاده از بتن به عنوان فرصتی برای بیان هنری، به جای تنها ابزار ساختمانی، امکان خلاقیت بی حد و حصر را فراهم می کند.

ابزارهای زیادی برای بیان خلاقیت مدتی است که در دسترس بوده است. اما، صنعت ساخت و ساز در حال یافتن کاربردهای متفاوتی است. بتن ریخته شده در آسترهای قالب یکی از ابداعات جدیدتر است.

روش‌های اجرای تکسچر روی دیوارهای بتنی

به‌طور کلی نصاب‌ها برای دادن الگو، بافت و رنگ به دیوارهای بتنی، بر سه تکنیک اساسی تکیه می‌کنند که شامل مُهر زنی، پوسته‌های طرح‌دار و حکاکی با دست می‌شوند. همچنین ممکن است برخی از ترکیب این سه روش برای دستیابی به بافت واقع‌گرایانه‌تر یا شخصی‌سازی‌تر کردن نما استفاده کنند.

مُهر زنی بتن

مهر زنی (Stamping) روش انتخابی رایج‌تری برای اکثر پروژه‌هاست، زیرا سریع‌تر از کنده‌کاری دستی انجام می‌شود و نتایج واضح‌تر و برجسته‌تری را به همراه دارد. با این وجود اگر به تنهایی برای طراحی نما استفاده شود، امکان شخصی‌سازی کمتری نسبت حکاکی دستی خواهد داشت.

برای رسیدن به بهترین نتیجه، پیمانکاران معمولاً از ابزارهای مهر زنی استفاده می‌کنند که به‌طور خاص برای دیوارها و سطوح عمودی طراحی شده‌اند. این مهرها از پلی‌اورتان سبک یا لاستیک ساخته می‌شوند و اغلب کوچک‌تر و انعطاف‌پذیرتر از مهرهای مورد استفاده برای دال‌های بتنی افقی هستند. هر مهر شامل یک یا دو واحد الگو می‌‌شود که امکان قرار دادن تصادفی و مهر زنی آسان‌تر در نقاط و گوشه‌های تنگ را فراهم می‌کند.

لاینرهای قالب (فرم لاینر) هم یک ابزار مفید برای طرح دادن به نمای ساده بتن است که آسترهای فرم سفارشی و از پیش‌ساخته شده آن در دسترس می‌باشد. آسترهای فرم، تصاویر واقعی را به شکلی روی نمای بتنی ایجاد می‌کند که قبلاً هرگز امکان‌پذیر نبوده است.

پوسته‌های بافت‌دار

پوسته‌های تکسچر نسخه‌های بسیار نازکی هستند که برای ایجاد بافت (مانند زبری سطح سنگ طبیعی) به جای الگوهای عمیق‌تر و کاملاً مشخص، روی سطح دیوار بتنی بکار می‌روند. از این روش می‌توان به تنهایی یا برای پیش‌بافت سطح نما قبل از مهر زنی یا کنده‌کاری استفاده کرد. علاوه‌بر نقش‌های رایج‌تر آجر و سنگ، با طرح‌ها و بافت‌های متنوع دیگری نیز موجود‌ است؛ بافت‌هایی مانند بامبو، کلبه چوبی، درخت انگور، چوب فرسوده، دریایی و سنگ گرانیت از جمله طرح‌های رایج تکسچر بتن محسوب می‌شوند. 

حکاکی با دست (کنده‌کاری) بتن

زمانی که پیمانکاران می‌خواهند طرح سنگ، آجر یا الگوهای دیگر را به شکل عمیق‌تر و تنها به وسیله مهرها دربیاورند، اغلب به ابزار دستی یا حکاکی تکیه می‌کنند. حکاکی همچنین برای اصلاح هرگونه نقص پس از مهر زنی یا اضافه کردن جزئیات سفارشی استفاده می‌شود. با اینکه کنده‌کاری روشی عالی برای اجرای کارهای پرجزئیات است، اما نیاز به زمان بیشتری دارد و کار با آن تا حدود ۳۰ درصد بیشتر از روش‌های مهرزنی و پوسته تکسچر طول می‌کشد.

علاوه‌بر موارد بالا متدهای دیگری نیز برای بافت‌دار کردن نما وجود دارد که شامل نمای نهایی سنگدانه، غلتک‌های بافت‌دار، بتن مهر شده و قلم‌زنی یا سندبلاست می‌شود. همچنین استفاده از ابزار فرم لاینر هم می‌تواند گزینه‌ای مناسب محسوب شود.

نحوه اجرای بافت روی نمای بتنی 

ابتدا اطمینان حاصل کنید که سطح بتن تمیز، عاری از خاک، روغن و سایر آلاینده‌ها است. سپس هرگونه ترک یا نقص در سطح بتن را تعمیر کنید. اگر پوشش یا سیلری روی نما وجود داشته باشد، لازم است برای چسبندگی بهتر بافت جدید کاملاً پاک شود. درنهایت یکی از روش‌های ذکر شده در بخش قبل را انتخاب کرده و طبق دستورالعمل روی نمای بتنی ساختمان اعمال کنید. توجه داشته باشید که روش انتخابی به بهترین وجه مطابق با ترجیحات طراحی و زیبایی‌شناسی پروژه باشد. در ادامه نحوه اجرای برخی از این روش‌‌ها را مشاهده می‌کنید.

آماده‌سازی سطح بتن

ابتدا باید سطح دیوار را تمیز کنید تا هرگونه کثیفی یا آلاینده‌ای که می‌تواند مانع چسبندگی شود از بین برود. در دیوارهای رنگ شده یا بسیار صاف، ممکن است لازم باشد سطح را به آرامی سنباده بزنید تا چسبندگی بیشتری برای پوشش ایجاد شود. برای سطوح نمای بتنی خارجی، شستشوی تحت فشار و سندبلاست سبک روش‌های تمیزکاری موثری هستند.

نمای نهایی سنگدانه

مخلوط بتن را با سنگدانه مورد نظر (سنگ، سنگریزه و …) مخلوط کنید و اجازه دهید بتن تا حدی روی دیوار بنشیند. سپس با شستن لایه رویی توسط شلنگ یا واشر فشار قوی، سنگدانه‌‌ها را در معرض دید قرار دهید. 

بتن مهر شده

ابتدا مخلوط بتن را به‌طور یکنواخت روی سطح بریزید. سپس تا زمانی که بتن در حالت مرطوب خود قرار دارد، ابزارهای مهر زنی انتخاب شده را روی سطح فشار دهید تا الگوی مورد نظر ایجاد شود. همچنین می‌توانید برای جلوگیری از چسبیدن مهرها به بتن از مواد آزادکننده استفاده کنید. 

غلتک‌های بافت‌دار

در این روش وقتی بتن خیس است، غلتک بافت‌دار را روی آن بغلتانید تا الگو روی سطح بتن نقش ببندد. با فشار ثابت غلتک را حرکت دهید و برای بدست آوردن نتیجه یکدست و بدون درز، همپوشانی داشتن مسیرها را رعایت کنید. 

جارو کشیدن 

پس از ریختن بتن، صبر کنید تا بتن به اندازه تحمل کردن وزن یک فرد سفت شود. سپس سطح بتنی را جارو بکشید تا بافت مورد نظر ایجاد شود. در ضمن می‌توانید برای دستیابی به اثرات و طرح‌های مختلف زاویه و فشار جارو را تغییر دهید.

قلم‌زنی یا سندبلاست

طرح یا الگوی انتخابی را توسط شابلون روی سطح بتن اعمال کنید. سپس برای برداشتن لایه رویی بتن و نمایاندن بافت مورد نظر، محلول اچینگ یا تجهیزات سندبلاست را بکار ببرید.

در پایان وقتی که بافت به‌دست آمد و بتن سخت شد، از یک درزگیر مناسب برای محافظت از سطح و بهبود ظاهر نما استفاده کنید.

پس از اجرای بافت روی بتن

پس از اتمام کار اجرای الگوی روی بتن، رنگ‌آمیزی بافت می‌تواند طرح را برجسته‌تر نشان دهد. نقاشی روی بتن علاوه‌بر تاثیرات زیبایی‌شناختی، به دلیل نفوذ در سطح بتن به ماندگاری بیشتر طرح و دوام پوسته بیرونی بتن نیز کمک می‌کند. پانل‌های بنی ساده، بی‌رنگ و بدون بافت در حال از دست دادن محبوبیت خود هستند و استفاده ترکیبی از بافت و رنگ می‌تواند خلاء زیبایی‌شناختی نمای بتنی را به بهترین شکل پوشش دهد.

چند پروژ‌ه با نماهای بتنی بافت‌دار

بتن ماده‌ای است که به دلیل استحکام ذاتی، دوام و انعطاف‌پذیری در میان معماران محبوبیت بالایی دارد؛ اما حالت مایع بتن قبل از ریخته‌گری، دارای ویژگی‌های کاملاً متفاوتی است که امکانات فوق‌العاده‌ای را برای طراحان فراهم می‌کند؛ به شکلی که بتن خیس، بافت سطح داخلی هر قالبی را که در آن ریخته می‌شود به خود می‌گیرد و انتخاب‌های متنوعی از پرداخت‌های تزئینی را برای فرم‌دهی به ظاهر و نمای ساختمان پیش روی طراحان قرار می‌دهد.

در ادامه می‌خواهیم ۸ روش افزودن بافت به نمای بتنی بنا را با استفاده از پروژه‌هایی از سراسر جهان به عنوان نمونه موفق بررسی کنیم. هر یک از این پروژه‌ها راهی تازه برای به نمایش گذاشتن شکوه خام و خشن بتن را نشان می‌دهند.

آتلیه باردیل، سوئیس 

 مجوز طراحی برای این آتلیه در شهرداری Scharans سوئیس با این شرط اعطا شد که ساختمان جدید دارای حجمی یکسان با سازه‌ بنای جایگزین شده باشد. معماران از بتن با بافت سنگین استفاده کردند تا به آتلیه جدید زیبایی‌شناسی معاصری بدهند. نمای ساختمان با مجموعه‌ای از نقوش چرخ پوشیده شده است که به شکستن فرم یکپارچه آن کمک می‌کند. در این پروژه، اکسید آهن قرمز به بتن تزریق شده و به نما حالت قدیمی و زنگ زده‌ بخشیده است.

کلیسای صحرایی برودر کلاوس، آلمان

در این بنا، نماهای بتنی به صورت خام در معرض دید قرار می‌گیرند و ظاهری متواضع و فروتن به ساختمان می‌بخشند. این ویژگی‌ تأکیدی بر کاربری کلیسا به عنوان مکانی برای انعکاس آرامش است. سنگدانه‌های بزرگ و تغییرات وزنی بین هر لایه بتن نقوشی را شکل می‌دهد که تداعی‌کننده صخره‌های سنگ رسوبی هستند.

مخزن آب، سوئیس

این تأسیسات ذخیره آب سوئیسی همچون کوه یخی است که تنها یک طبقه از آن بالای سطح زمین قرار دارد. پانل‌های بتنی سوراخ‌دار و پیش‌ساخته، ورودی مخزن را در برمی‌گیرند و به گیاهان و گل‌ها اجازه می‌دهند که در طول زمان از میان سوراخ‌ها رشد کرده و بنا را با بافت محیط پارک ادغام کنند. این پروژه که در داخل زمین تعبیه شده، بیشتر ظاهر یک مجسمه اسرارآمیز را تداعی می‌کند.

سالن ورزشی، سوئیس

نماهای بتنی این مرکز ورزشی در مقایسه با پروژه‌های قبلی نسبتاً سطح صافی دارد، اما هر تغییر جزئی در بافت همراه و هماهنگ با عبور نور از یک ارتفاع قابل توجه و هماهنگ است. نمای تاشوی بتن، دریچه‌های مثلثی باریکی را برای عبور نور به وجود می‌آورد تا روشنایی از شیشه‌های سراسری پنهان شده در پشت بتن عبور کند و شرایط ایده‌آلی را برای زمین بسکتبال در داخل ساختمان ایجاد نماید. 

دفتر مدیریت گردشگری Sun Moon Lake، تایوان 

این پروژه شامل منحنی‌های نرم و گسترده‌ای از بتن در قسمت‌های بیرونی است که اشکال طبیعی و خیره‌کننده چشم‌انداز محیط را تداعی می‌کند. استفاده از قالب‌های چوبی ضخیم برای ایجاد دیواره‌های موج‌‌دار سبب برجای ماندن بافت چوب بر تمامی سطوح بتن شده است. این پوشش بتن بافت‌دار در سراسر بخش ورودی ساختمان گسترش می‌یابد و از سقف‌های داخلی بنا تا فضاهای داخلی و خارجی در بر می‌گیرد.

مجتمع مسکونی، اسپانیا

نمای این پروژه مسکونی با ایده شکستن بخش‌های صاف و یکدست بنا توسط پنل‌های بتنی پیش‌ساخته طراحی شده است. هر پانل مخروطی با یک قالب بافت‌دار تهیه شده است که چینش الگو‌دار و به ظاهر بهم‌ریخته ‌آنها، همواره نور و سایه را به بازی می‌گیرد و حس پویاتر و زنده‌تری به این بنای مسکونی می‌دهد. 

موزه طبیعت و علم پروت، ایالات متحده

موزه طبیعت و علم پروت مانند کوهی در خط افق دالاس قرار دارد که از یک ازاره سنگی و گیاهان بومی بلند سر برآورده است. نمای بیرونی سنگی آن توسط دیوارهای یخچالی از جنس فولاد و شیشه به بیرون باز شده تا به نور خورشید اجازه نفوذ به اعماق فضاهای گالری را بدهد.

از سویی دیگر، نماهای شکاف‌دار با پوسته‌ای از صفحات بتنی پیش‌ساخته تکمیل می‌شوند. در مجموع، نمای بنا شامل ۷۰۰ پانل می‌شود که با برآمدگی‌ها و شکاف‌ها، به موزه ظاهری خاص و بی‌نظیر داده‌اند. این سطوح نامنظم چهره ساختمان را به حالتی تغییر داده‌اند که گویی نمای آن در اثر نیروهای شدید زمین‌لرزه دفرمه شده است.

پیشنهاد مطالعه: آشنایی با انواع بتن نما

موزه کلیفورد استیل، ایالات متحده

این موزه هنری به آثار کلیفورد استیل، نقاش آمریکایی که به پیشرفت مکتب اکسپرسیونیسم انتزاعی در دوران پس از جنگ کمک کرد، اختصاص یافته است. بنا از دور مانند یک جعبه بتنی ساده به نظر می‌رسد، اما از نزدیک، بافت نماهای مختلف آن به اندازه ضربات قلم موی هنرمند مشخص و دیدنی است.

دیوارهای بیرونی موزه با استفاده از قالب‌های چوبی و باریک درخت صنوبر ساخته شده‌اند. لبه‌ قالب‌ها به گونه‌ای تراشیده شده که بتن از بین آن‌ها تراوش کند و پس از برداشتن قالب‌ها، باله‌های عمودی بتن آشکار شود. سطح نمای به وجود آمده از این روش جزئیات فراوانی دارد و در طول شبانه‌روز با سایه‌های گوناگون، چهره‌های متنوعی به سراسر بدنه ساختمان می‌دهد.

حرف آخر…

نماهای بتنی در معماری مدرن ترکیبی قدرت، سادگی و انعطاف‌پذیری را نشان می‌دهند. این نماها به ویژه از طریق بافت‌های نوآورانه و توانایی تغییر شکل منحصربه‌فرد ساختارهای معماری، مرزهای طراحی را جابجا کرده‌اند. بنابراین برای داشتن یک نمای زیبا و جذاب بتنی می‌توانید روش‌های متنوعی را در نظر بگیرید و سپس براساس نوع پروژه، مکان و هدف طراحی مناسب‌ترین روش یا ترکیبی از متدها را برای ساخت نما بکار ببرید.

منابع: nawkaw.com | concretenetwork.com | architizer.com | architizer.com 2