بتن ریزی در گارگاه

در کارگاه های کوچک پس از تعیین نسبت اختلاط شن و ماسه باید از پیمانه هائی چوبی استفاده نمود.

ابعاد این پیمانه ها را باید طوری در نظر گرفت که اولا قابل حمل و نقل برای کارگر باشد، ثانیا حجم آن طوری باشد که به تعداد صحیح یک متر مکعب شن و یا ماسه را پیمانه نماید.

مثلاً اگر ابعاد آنرا 50*50 به ارتفاع 25 سانتیمتر بسازیم با 16 پیمانه آن یک متر مکعب شن و ماسه خواهیم داشت و یا اگر ابعاد آنرا 50*50*50 بسازیم با 8 پیمانه یک متر مکعب شن و ماسه خواهیم داشت. این پیمانه معمولا با چهار تخته که سطوح جانبی آنرا می پوشاند ساخته می‌شود و کف برای آن نمی سازند.

کار با آن بدین گونه است که آنرا روی زمین گذاشته و با بیل آنرا پر می‌کند آنگاه دو نفر کارگر دسته های آنرا گرفته و آنرا بلند می‌کنند. با توجه به اینکه این پیمانه فقط دارای سطوح جانبی می‌باشد و ته ندارد محتویات آن روی زمین خالی می‌شود و یا کناره های همین قالب سطح فوقانی دانه های ریخته شده روی زمین را که تقریبا مخروطی شکل است قدری صاف کرده و پیمانه را روی آن گذاشته و مجدد آنرا پر می‌نمایند.

آنقدر این کار را ادامه می دهند تا دانه بندی طبق نظر مهندس کارگاه تکمیل بشود، آنگاه مقدار سیمان لازم را روی آن ریخته این توده شن و ماسه آماده برای اختلاط می‌باشد ، این پیمانه ها در مواقعی بکار می رود که بتن ریزی به مقدار کم بوده و مخلوط کردن دانه ها با دست انجام بگیرد و یا اینکه از بتونیر بدون پیمانه استفاده شود. برای پیمانه کردن شن و ماسه هرگز نباید از بیل استفاده نمود زیرا تقریبا هیچوقت بیل پر شده دو نفر از لحاظ حجم و یا وزن با هم مساوی نیست و حتی بیل پر شده یک نفر در ساعات مختلف کار با هم متفاوت می‌باشد.

حتی المقدور برای ساختن بتن حتی به مقدار کم باید از ماشین های بتن سازی ( بتونیر) استفاده نمود. چنانچه به بتونیر دسترسی نباشد باید دو نفر کارگر با بیل در دو طرف توده شن و ماسه پیمانه شده ایستاده و آهسته آهسته از زیر توده را مخلوط نمایند. پس از آنکه یک بار تمام توده را جابجا نمودند بار دیگر نیز آنرا مخلوط نمایند و توجه داشته باشند که حتما محتویات بیل را روی نوک توده جدید خالی نمایند زیرا دانه ها روی مخروط تشکیل شده غلطیده و بخوبی مخلوط خواهد شد.

آنگاه از کنار آنرا با آب مخلوط نموده و پس از بدست‌ آوردن بتن کاملا مخلوط شده و همگن بلافاصله آنرا مصرف نمایند در مورد ساختن بتن باید از مخلوط کردن کلیه توده با آب خودداری نموده و باصطلاح در مورد بتن نباید اخوره ( آبخوره ) درست کرد زیرا در این صورت آب به مقدار وسیعی سیمان موجود در لایه های بالائی را شسته و به قسمتهای زیرین شن و ماسه می برد که در این صورت سیمان به نسبت مساوی بین قسمتهای مختلف بتن تقسیم نشده و مخلوط همگن بدست نمی دهد همانطوریکه گفته شد در موقع بتن سازی باید حتما از ماشینهای بتن ساز استفاده نمود.

بتونیرها دارای گردنده ای هستند که به آهستگی حول محوری مایل نسبت به افق میگردد و به وسیله تیغه هائی که در داخل آن تعبیه شده محتویات خود را مخلوط می‌نماید نوع بزرگتر آن دارای پیمانه می‌باشد که این پیمانه جهت شن و ماسه است و گنجایش آن بر حسب لیتر روی آن قید شده است این پیمانه به وسیله کارگران از شن و یا ماسه پر شده آنگاه به وسیله اهرمی محتویات آن به داخل دیگ خالی می‌گردد .

باید دقت شود زمان مخلوط کردن کلیه دفعات بتن سازی مساوی باشد و تقریبا هر بار 5/1 دقیقه بعد از اضافه نمودن آخرین جزء بتن به دستگاه فرصت داده شود تا شن و ماسه را مخلوط نماید. قبل از بارگیری مجدد دستگاه باید دقت شود که کلیه محتویات دفعه قبل تخلیه گردد.

شروع کار همیشه مقداری سیمان و ماسه به بدنه دیگ مخلوط کننده می چسبد بدین لحاظ مشخصات اولین قسمت بین با سایر دفعات متفاوت خواهد بود. برای جلوگیری از این موضوع بهتر است قبل از شروع کار قدری سیمان و ماسه را در دیگ بتونیر چرخانیده و تخلیه نمایند آنگاه مخلوط اصلی را بارگیری کنند.

بدین ترتیب مشخصات کلیه قسمت های بتن یکسان خواهد بود. بهتر است تمام محتویات دیگ به روی زمین و حمل آن به وسیله فرقون خود داری شود زیرا این جابجائی ها ممکن است اجزاء متشکله بتن را از همدیگر جدا نموده و کیفیت کار را پائین بیاورد. بطور خلاصه با هر وسیله که بتن جابجا می‌شود اعم از پمپاژ یا دمپر یا باگت های حمل بتن می باید توجه شود که اجزاء متشکله بتن از همدیگر تفکیک نشود.

بعضی از ماشینهای بتن سازی دارای ظرف آبی می‌باشد که پس از تنظیم آب لازم را به داخل دیگ خواهد ریخت باید توجه داشت که همیشه باندازه کافی آب داخل این منبع موجود باشد اگر چنین دستگاهی روی بتونیر نصب نباشد جهت آب ریختن در مخلوط می باید از سطلهائی که قبلا ظرفیت آن را معلوم کرده ایم استفاده نمود و مقدار آب ریخته شده داخل دیگ دقیقا مشخص بوده و در دفعات مختلف بتن سازی به یک مقدار آب مصرف نمود.

بتن باید بحدی روان باشد که دانه های آن بخوبی روی یکدیگر غلطیده و کاملا آرماتورها را احاطه نموده و گوشه های قالب خود را کاملا پر نموده و کلیه هوای موجود در قالب از آن خارج شود و باید حداقل آب ممکنه را که برای انجام کارهای فوق لازم است مصرف نمود زیرا همانطور که قبلا توضیح داده شد آب بیشتر از اندازه تبخیر شده و جای آن به صورت لوله های موئین باقی مانده و سبب پوکی قطعه بتونی می‌گردد. پس از اتمام کار دیگ بتونیر می باید به وسیله آب و قدری ماسه تمیز شده و برای روز بعد آماده باشد قبل از شروع کار می‌باشد تیغه های داخل دیگ معاینه شده و از سالم بودن آن مطمئن شویم همچنین وسائل توزین و منابع آب بتونیر باید کنترل شده مخصوصا عقربه های توزین مصالح باید به وسیله چند کیسه سیمان که وزن آنها معلوم است کنترل شود.

روز قبل از بتن ریزی باید کلیه مصالح و ابزار کار از قبیل شن و ماسه، سیمان، آب، گازوئیل، روغن فیلتر گازوئیل، بیل، فرغون و غیره در پاکار (مرکز بتن سازی) حاضر بوده و به وسیله سرپرست بتن ریزی بازدید شود مخصوصا کار بتونیر سیم های بکسل و تسمه های نقاله از روز قبل آزمایش شود.

بتن ریزی

قبل از بتن ریزی باید کلیه آرماتورها با نقشه کنترل شود، مخصوصا دقت شود که آرماتورها به همدیگر با سیم آرماتوربندی بسته شده باشد و اگر جائی فراموش شده باشد مجددا بسته شود. فاصله آرماتورها یکنواخت باشد زیرا اغلب اتفاق میافتد که در تیرهای اصلی که آرماتورها نزدیک همدیگر بسته می‌شود فاصله بین‌ آرماتورها یکنواخت نیست، بعضی از آنها بهمدیگر چسبیده و نیز بعضی با فاصله از همدیگر قرار میگیرند.

این موضوع باعث می‌شود که بتن نتواند کلیه میله گردها را احاطه نموده و قطعه همگن و توپری به وجود بیاورد . باید محل بتن ریزی عاری از خاک و مواد زائد باشد اگر بین اتمام کار آرماتوربندی و بتون ریزی چند روز فاصله باشد حتما می باید محل کار با دقت بیشتری بازدید شود.

کلیه قسمتهای قالب بندی باید با دقت بازدید شود از استحکام تیرها و دستک ها و قالب ها باید مطمئن بشویم زیرا همانطوریکه میدانیم تا چند روز کلیه وزن بتن و آرماتورهای آنرا همین قالب ها تحمل خواهند نمود و اگر نقطه ضعفی در آن باشد که نتواند بار بتن را تحمل نماید و در موقع بتن ریزی شکسته و فرو ریزد ضرر مالی بزرگی به کار وارد خواهد شد.

زیرا در روز بتن ریزی که رفت و آمد روی قالب زیاد بوده و هر کس به کاری مشغول می‌باشد مشکل بتوان اقدام به تعمیر کفراژبندی نمود . در تمام روز بتن ریزی حتما باید یک نفر کارگر با تجربه مدام قالب ها را کنترل نموده و اثرات اضافه شدن وزن را روی آنها در نظر داشته باشد و در موقع بروز خطر فوری افراد دیگر را مطلع نماید.

وقتیکه قالب بندی چوبی است و رویه فلزی ندارد باید قبل از بتن ریزی از روغن کاری کلیه قسمتهای قالب مطمئن شویم . این روغنکاری اولا باعث شده آب بتن را نمی مکد و باعث فساد بتن نمی گردد.

در موقع بتن ریزی باید از رفت و آمد زیاد روی آرماتورها جلوگیری نمود زیرا در اینصورت در اثر وزن کارگران در آرماتورها انحنای موضوعی بوجود خواهد آمد . بهتر است از قسمت جلو ( آنطرف که به مرکز تهیه بتن نزدیک تر می‌باشد ) شروع به بتن ریزی نموده و رفته رفته کار را ادامه بدهیم باید کاملا مطمئن شویم که بتن تمام گوشه های قالب را پر نموده و کرمو نمی باشد در مورد ستونها با نواختن ضربه های یکنواخت به بدنه قالب و کوبیدن ، بتن باید در آن ارتعاش ایجاد نمود تا بتن در قالب بخوبی جابجا شود.

و در دالها و تیرها و سقفها باید با کوبیدن مداوم بتن آنرا به تمام گوشه های قالب راهنمائی نموده و جسم توپری بوجود آوریم . در بتن ریزی با ارتفاع زیاد بهتر است آنرا در لایه های 30 سانتیمتری ریخته و هر لایه را بخوبی کوبیده و بعد لایه بعدی را بریزیم در بتن ریزی سقف باید سطح آنرا کاملا ماله کشی نموده و در مواقع ماله کشی باید توجه داشت که کلیه میله گردها و تنگها داخل بتون قرار گرفته و حداقل 5/2 سانتیمتر روی آن با بتن پوشیده شود این مقدار معمولا در نقشه های اجرایی قید شده است.

در موقع بتن ریزی های با ارتفاع زیاد مانند دیوارها و سدها چنانچه آب اضافی بتن بالا بیاید باید بتن بعدی را قدری خشک تر ریخت تا این آب جمع شود باید حمل بتن به صورت پیوسته انجام گیرد تا حتی المقدور اجزاء آن از همدیگر جدا نشود . در مواقعی که بتن باید به راههای دور حمل گردد باید حتما از ماشینهائی که دارای منبع گردان می‌باشند استفاده نمود . در مواقعی که مشاهده کنیم اجزاء بتن در اثر حمل و نقل از یکدیگر جدا شده است قبل از مصرف باید به وسیله بیل چند بار بتن را برگردان نمود.

تا آنجا که ممکن است بهتر است که بتن ریزی بدون وقفه انجام گیرد . بطوریکه در موقع سخت شدن یکپارچه باشد ولی نظر باینکه این کار همیشه ممکن نیست و گاهی مجبور هستیم که بتن ریزی را تعطیل نموده و کار را دوباره شروع کنیم در چنین مواقعی می باید محل قطع بتن حتما با نظر مهندس کارگاه انجام شود زیرا محل قطع بتن باید در جائی باشد که نیروهای وارده صفر بوده و یا حداقل باشد.

در موقع قطع بتن ریزی باید چند عدد فولاد کمکی در مقطع گذاشته شود روز بعد باید سطح قطع شده کاملا با آب شسته شده و از گرد و خاک و مواد اضافی پاک گردد آنگاه باید با قدری دوغاب سیمان خالص محل را اندود نموده آنگاه بتن ریزی جدید را شروع نمود و بهتر است حتی المقدور از مصرف چسب و هر گونه مواد دیگر در بتن خود داری گردد.

جتی المقدور باید بتون در محل نهائی ریخته شود و از تکرار حمل آن خودداری گردد اگر تراکم آرماتور درگودی قابل ملاحظه و زیاد باشد باید ناودان و یا تیغهائی پیش بینی شود که بتن را به ته قالب برساند و فرو ریختن بتون از لابلای آرماتورها مجاز نیست زیرا ممکن است باعث جدا شدن مواد متشکله بتون گردد . اگر تراکم آرماتور در کف و قالب باشد باید در آن قسمت از بتون از مصالح ریز دانه تری استفاده شود و یا اگر ممکن باشد اول چند سانتیمتر (طبق نقشه) در کف قالب بتون بریزیم آنگاه شبکه آرماتور را در جای خود قرار دهیم ولی این کار در اغلب مواقع امکان ندارد.